PRANATACARA
PRANATACARA
Pengertiane Pranatacara
Sajrone bebrayan Jawa dibedakake antarane
pranatacara
lan pamedhar sabda.
Pranatacara kerep uga
diarani dening babrayan agung minangka pranatacara pambyawara, pranata adicara, pranata
titilaksana, pranata laksitaning adicara utawi Master of Ceremony (MC). Regeng, nges, lan orane sawijining adicara iku saperangan gedhe dadi tanggungjawabe pranatacara. Pranatacara kuwi sawijining paraga(wong) sing nduweni
jejibahan nglantarake titilaksana (lakune) sawijine upacara
adat temanten, kesripahan, resmi/ formal, pepanggihan (pertemuan),
pasamuan (pesta), pangaosan utawa
pentas (show)
lan sapanunggalane. Kaya dene ing acara
upacara adat temanten Jawa,
pranatacara kajibah
nglantarake titilaksana (lakune) adicara ijab, pawiwahan, lan pahargyan. Senadyan
kaya mengkono
kadhangkala ijab (ijab kabul) madeg dhewe ora gandheng karo adicara pawiwahan lan pahargyan (resepsi) temanten. Yen ing upacara kasripahan (kematian) juru panitilaksana (pranatacara) nglantarake upacara mbudhalake layon saka omah menyang pasarean (kuburan).
Wondene sing diarani pamedhar sabda yaiku paraga sing kajibah (mengemban tugas) mbabar sawijining prakara. Ing tata upacara pahargyan temanten, pamedharsabda mundhi dhawuhe sing duwe gawe. Jejibahan iku kaya dene,
ngaturake pambagyaharja (sesulihe sing duwe gawe mantu), pasrah temanten utawa nampa pasrahe temanten, kutbah walimah (wasitatama). Yen ing omahe wong kasripahan (kepaten), pamedhar sabda duwe jejibahan ngaturake panuwun marang
wong sing nglayat (takziyah) sing wis melu bela
sungkawa. Dene, sajrone patemon ilmiah (pertemuan ilmiah)
jejibahane pamedhar
sabda,
kayata
ceramah,
sesuluh dines (penyuluh dinas), konferensi, seminar, sarasehan, kuliyah umum, wisuda, lan
liyane.
A. URUT-URUTAN RANTAMAN ADICARA
Sejatine dadi pranatacara kuwi ora angel, awit sapa wae sing ora nandhang tuna wicara (bisu)
mesthi bisa nindakake pakaryan kuwi. Akeh-akehe padha wedi sebab bingung anggone ngecakake basa luwih-luwih ana sangarepe wong akeh. Mula
ing
kene dibutuhake mental
kang kuwat lan ngugemi sarat
saranane dadi
pranatacara.
Sarat saranane yaiku swara, busana, subasita, lan basa.
a. Swara
Anggone wicara kudu
digladhi utawa dilatih supaya
bisa cetha wetune swara,
pangucap kudu jelas artikulasine (pelafalan), intonasi (penekanan kata) lan ora
kesusu anggone
ngucap, supaya apa kang diaturake bisa tinampa kanthi cetha
dening para rawuh.
b. Busana
Ana unen-unen ‘ajining raga saka busana’, mula kudu digatekake bab busana
nalika nindakake pakaryan dadi pranatacara. Anggone
nganggo busana kudu
dijumbuhake karo kapreluwan ana ing acara kang bakal ditindakake, upamane yen
ana
ing adicara manten kang
nganggo adat Jawa ya nggunakake panganggo adat Jawa, utawa nganggo klambi kang sopan jumbuh karo acarane.
c. Subasita
Subasita utawa tata krama sajroning dadi pranatacara uga kudu digladhi, sebab tatakrama sing
kurang
bisa nyuda kawibawane pranatacara. Solah bawa utawa
obah
sak obah aja nganti digawe-gawe, sing
prasaja utawa lumrah lan ora kaku, pasuryan uga kudu grapyak sumanak, lan esem tansah sinungging ing lathi.
d. Basa
Basa sing digunakake kudu manut marang tuntunaning basa sing bener. Pamilihing tembung kang dironce (disusun) dadi ukara kudu bener lan pener,
dadi bisa luwes
anggone ngucap lan kepenak
yen ta dirungokake
para
rawuh.
Rama Sudi Yatmana (1989:1) njlentrehake kanthi aran Saptama Pangolahing
Raga minangka syarat pranatacara, yaiku:
(1) Magatra, yaiku
bleger
wewujudane
rupa,
adining
sastra,
lan nyandhang
penganggo kang trep, pantes, lan jangkep. Solah bawa sing luwes lan ora
digawe-gawe.
(2) Malaksana, mlaku-samlaku, sapecak sajangkah ditata
runtut,
luwes
mrabawani,
ora
ingah-ingih, lan ora wigah-wigih, sarta ora ngisin-ngisini.
(3) Mawastha, ngadeg jejeg, ora kendho, ora dhoyong.
(4) Maraga: ora grogi, ora
wedi, ora gemeter, anteb lan anteng obahe awak, sirah, gulu, siku,
asta lumrahe samadya ora
katon ndhangak, tangan kudu bisa nambahi cetha pada kang diucapake.
(5) Malaghawa, trampil kepara trengginas, cag-ceg,
lancar,
gancar,
sembada
ing
karya.
Ora ngleler nanging uga ora katon grusa-grusu.
(6)
Matanggap, tanggap
ing sakabehe swasana, sarta bisa
andayani regenge swasana. Mula pranatacara uga bisa gawe
gumrengsenge swasana prasasat bisa
aweh tetamba tumrap wong kang nandhang susah/ sungkawa.
(7) Mawwat: anteb, manteb ngentasi purwa, madya, lan wasananing karya. Dadi
pranatacara kudu bisa ngendhaleni acara wiwit kawitan, tengahan, lan
pungkasane acara
kanthi manteb lan
sampurna.
Aja
nganti ana acara
kang kececer keliwatan uwal saka rantaman.
Kejaba syarat-syarat kasebut, ana uga sangu
penyengkuyung kang uga wigati, yaiku:
a. Mental: amrih mentale kandel kudu akeh gladhen, biasa ngadhepi wong akeh
(forum),
siap
materi.
b. Sekolah, kursus, maca buku bab pranata adicara.
c. Gladhen: pranatacara kudu sregep gladhen micara murih wegig lan besus
micara.
d. Pangrengga
swara (sound
system):
MC kudu sesambungan
karo pangrengga
swara bab tata papan, urutan gendhing, sasmita gendhing, lsp.
e. Kasamaptaan (sumadhiya ing
dhiri
sawega ing
gati): Pranatacara
kudu siap sawanci-wanci ditimbali dening pawongan kang ngersakake murih ora nguciwani,
samapta ing raga, busana, basa lan wicara.
f. Mitra tembayatan (relasi): kayata perias, Wedding Organyzer,
catering, fotografer, lsp
Cengkorongan baku wicara pranatacara, yaiku:
(1) Pambuka:
a)
Salam pambuka.
b) Sapa aruh marang tamu.
c)
Muji syukur mring Pangeran.
(2) Maosake rantamaning adicara.
(3) Nyuwun agungan supaya para tamu kersa ngestreni adicara saka purwa, madya, tumeka wasana.
(4) Ngaturake adicara siji mbaka siji kanthi wijang.
(5) Panutup:
a) Nyuwun pangapura yen ana cewed lan luput anggone ngacarani (kalebu nyuwunake pangapura sing hamengku gati/ panitya).
b) Ndherekake ndedonga panutup.
(6) Salam panutup.
Tuladhane rantaman adicara adat:
a.
Rantaman Adicara Kesripahan
(1) Ingkang sepisan, pambuka
(2) Ingkang kaping kalih, atur panuwun kulawarga
(3) Ingkang kaping tiga, atur bela sungkawa saking para takziah
(4) Ingkang kaping sekawan donga angkating layon
(5) Ingkang kaping gangsal panutup
b. Rantaman Adicara Penganten Prasaja (Sederhana/climen)
(1) Pambuka
(2) Atur Pambagyaharja
(3) Pasrah saha panampi calon
penganten kakung
(4) Ijab qobul
(5) Sumene/ sigeg ( gantine tembung : istirahat) (6) Pengaosan utawi wasitatama
(7) Panutup
Minangka kanggo ancer-ancer yen kanggo gawe ngrengrengan teks pranatacara kudu weruh
pokok-pokok teks
prantacara mau, yaiku:
(1) Salam pambuka. Salam pambuka kanthi tembung, “Asalamualaikum
Warahmatullah wabarokatuh”
(tumrap
wong Islam),
utawa tembung “nuwun
kawula nuwun” lan kang saemper.
(2) Puji syukur konjuk marang Gusti ingkang Maha Kuwasa sarta ngaturake sholawat
salam konjuk marang kanjeng Nabi Muhammad” (tumrap wong
Islam), lan kang saemper.
(3) Sapa aruh. Sapa aruh utawa aruh-aruh marang kabeh para tamu undhangan.
Anggone sapa aruh mau diwiwiti saka wong sing
paling tuwa nganti marang sing enom, saka sing pangkate luwih dhuwur nganti sing endhek.
(4) Ancasing
gati.
Ancasing gati
yaiku apa kang dadi tujuan
saka adicara
kang
ditindakake ing wektu iku paraga pranatacara kudu weruh kanthi
gamblang.
Ngenani adicara apa sing diangit dening pranatacara kudu klop karo panyuwune sing duwe gawe, sarta kudu klop karo swasanane sarta cundhuk karo tatanan adat
kang ana ing bebrayan (masyarakat)
kono.
(5) Panutup. Ing perangan panutup iki pranatacara ngaturake panuwun marang para
rawuh mungguh acara kang dirantam, sarta ngajak ngenut lakuning pahagyan kanthi kepenak. Salam
panutup
Tuladha (1)
Pranata adicara pengantin (trah-atmosukartan-solo.blogspot.com/.../mc-
pranatacara-pranata-ad... diakses tanggal 6 Juli 2016):
Nuwun, kulanuwun. Panjenenganipun para pepundhen, para sesepuh, para pinisepuh ingkang hanggung mastuti dhumateng pepayoning
kautamen, ingkang
pantes pinundhi-pundhi
saha
kinabekten. Punapa dene panjenenganipun para tamu kakung sumawana putri ingkang dhahat kalingga murdaning akrami.
Nyuwun panagapunten,
dene kula cumanthaka sowan mangarsa,
hanggempil kamardikan
panjenengan ingkang katemben wawan pangandikan. Kula piniji hanjejeri minangka pangendaliwara keparenga hambuka wiwaraning suka
wenganing
wicara dwaraning
kandha, saperlu mratitisaken murih rancaking
titilaksana adicara pawiwahan prasaja ing ratri kalenggahan punika.
Sumangga kula ndherekaken sesarengan manungkul puja-puji-santi wonten
ngarsaning Gusti Ingkang Maha Suci, ingkang sampun kepareng paring
rahmat lan
nikmat
gumelaring alam agesang wonten
madyaning bebrayan
agung. Katitik rahayu sagung dumadi
tansah kajiwa kasalira dhumateng panjenengan sadaya dalasan kawula, saengga kita saged hanglonggaraken penggalih hamenakaken wanci sarta kaperluan, rawuh kempal manunggal ing
pawiwahan punika,
saperlu hanjenengi
sarta
paring berkah pangestu dhumateng Bapa …. (Doso DH)…. sakulawangsa anggenipun hanetepi dharmaning sepuh hangrakit
sekar
cepaka mulya,
hamiwaha putra mahargya
siwi, tetepa winengku ing suka basuki.
Para tamu kakung sumawana putri, wondene menggah reroncening tata adicara ingkang sampun rinancang
rinacik rinumpaka dening para kulawangsa nun inggih:
(1) Eka laksitagati, purwakaning pahargyan inggih sowanipun putra
temanten putri mijil
saking tepas wangi manjing ing madyaning sasana rinengga.
(2)
Dwi laksitagati,
rawuh lan
jengkaripun putra temanten kakung tumuju dhateng madyaning sasana wiwaha.
(3) Tri laksitagati, pasrah-pinampi putra temanten kakung.
(4) Catur laksitagati, dhaup
panggihing putra temanten
anut satataning adat widhiwadana ingkang
sampun sinengker, tumunten kalajengaken upacara
krobongan
(5) Panca laksitagati, ndherek mangayubagyanipun kadang
besan dhateng ingkang
hamengku gati ing sasana wiwaha, tumunten kalajengaken upacara sungkem.
(6) Sad laksitagati,
atur pambagyaharja panjenenganipun ingkang hamengku gati
katur sagung para tamu.
(7) Sapta laksitagati, lengseripun temanten
sarimbit
saking
madyaning sasana
wiwaha manjing ing sasana busana, saperlu rucat busana kanarendran
santun
busana
ksatriyan.
(8) Hasta laksitagati, sowan malihipun temanten sarimbit ngabyantara
para
tamu saperlu nyenyadhong pudyastawa murih widadaning bebrayan.
(9) Nawa laksitagati, paripurnaning pahargyan inggih jengkaripun temanten sarimbit saking madyaning
sasana
rinengga
tumuju dhateng wiwaraning
pawiwahan.
Mekaten menggah reroncening tata adicara
pawiwahan ing ratri kalenggahan
punika. Salajengipun, keparenga
para
tamu pinarak wonten ing
palenggahan
kanthi mardu-mardikaning penggalih, miwah kawula dherekaken hangrantos tumapaking
tata
adicara
sinambi nglaras rarasing gending-gendhing
Jawi.
Nuwun, nuwun, matur nuwun.
Tuladha
(2):
ithinkeducation.blogspot.com/.../bedane-pranatacara-lan-pamedhar
(Sumber: Mujiono. Jati Dhiri Kangge Siswa SMP. Ponorogo:
MGMP Basa Jawa.)
Bismillahirrohmanirrohim
Assalamu ‘alaikum Wr. Wb,
Alhamulillaahirabbil’aalamiin. Alhamdulillaahilladzii hadaana lihaadzaa, wamaa
kunnaa linahtadiyaa laulaa anhadanallah. Asyhadu anlaailaaha illallahu wahdahulaa syariika lahu, wa asyhadu anna
Muhammadan
‘abduhuu warasuuluhu
laa nabiyya ba’dah.
Dhumateng panjenenganipun para pepundhen, para
sesepuh
pinisepuh ingkang
hanggung mastuti dhumateng pepoyaning kautaman ingkang pantes pinundhi.
Para pangemban pangembating praja
satriyaning negari minangka pandam- pandoming para kawula dasih ingkang sinuba ing pakurmatan.
Para sarjana, para sujana-sujananing budi ingkang sampun wenang
hanampi
wahyuning kasutapan ingkang satuhu bagya mulya, nun inggih
brayat ageng baraya wira wiyata, baraya
wira tamtama, para puma karya labet praja ingkang mahambeg luhuring darma.
Para alim, para ulama ingkang rinten dalu tansah sumandhing kitab suci wahyuning Ilahi minangka panuntun keblating panembah ingkang satuhu luhuring budi. Panjenenganipun para satya wredha, carana madya, para tamu kakung sumawana putri ingkang pantes nampi pakurmatan satuhu pantes lamunta sinudarsana.
Mradapa awit saking
keparengipun Bp A sekalian garwa, kula ingkang
kapitedhan sinaraya hambuka wiwaraning suka pinangka jejering pambiwara,
keparenga hangaturaken
urut reroncening tata upacara ingkang
sampun rinakit,
rinancang
dening para kulawangsa ingkang tartamtu kewala kaeneraken wonten ing
pawiwahan prasaja ing dinten kalenggahan
punika. Nun
inggih panjenenganipun Bp
A netebi darmaning asepuh hangrakit sekar cepaka mulya, miwaha siwi mahargya suta. Kanthi raos panalangsa ingkang hamengku karsa nyuwun wonten ngarsanipun
Gusti ingkang apeparing gesang, miwah nyuwun donga pangestunipun para
lenggah. Mugi kaleksananing sedya ing dinten kalenggahan
punika purwa madya wasana tansah pinaringan rahayu wilujeng
nir ing sambekala.
Para rawuh saha para lenggah, sampun dumugi wahyaning mangsa kala binukaning
tata upacara.
Nun inggih Bapa A sekaliyan
garwa, ing ri kalenggahan menika
ngawontenaken
pahargyan prasaja, kinarya mawantu-wantu
nyuwun pandonga saha
pangestu para rawuh kakung sumawana
putri
anggenipun Bapa
A sekaliyan hanetepi dharmaning sepuh hangrakit sekar cepaka mulya hamiwaha putra mahargya
siwi, tetepa winengku ing suka basuki.
Caos uninga katur
dhumateng
para
lenggah, bilih titi
laksana ijab qabul
putra pinanganten, nun inggih Rara Ayu ………………. Putra putrinipun Bapa A, ingkang kadhaupaken kaliyan Bagus ……………
putra kakungipun Bapa B ingkang lenggah wonten ing ……..
(alamat tempat tinggal Bapa B), sampun kaleksanan kanthi wilujeng nir ing rubeda, duk nalika dinten ……. wanci tabuh….. mapan ing ………………
(KUA atau
rumah).
Para tamu kakung sumawana putri, wondene menggah reroncening tata adicara
ingkang sampun rinancang rinacik rinumpaka dening para kulawangsa nun inggih :
(1)
Binuka kanthi
sowaning putra
temanten
sarimbit
saking
sasana busana, kepareng
marak sowan lenggah wonten ing sasana rinengga, ingkang badhe kaleksanaaken kanthi
tata upacara adat ingkang lumampah ing kukuban
Pedukuhan Sanga, Karang ing mriki.
(2) Purnaning tata upacara sowanipun pinanganten,
badhe kasambet
Waosan
Kalamullah ingkang sampun kaserat ing Pustaka Suci Al-Qur’anul Karim.
(3) Atur
pambagya yuwana saking ingkang hamengku karsa tumunten badhe kaleksanan minangka titi laksana adicara ingkang angka tiga.
(4)
Ndungkap titi laksana tataran angka sekawan, lir gumanti pasrah saha panampining putra temanten dening para tetuwangga ingkang piniji.
(5) Kasambet adicara
ingkang angka gangsal,
nun inggih
Sabdatama, ingkang
samangke badhe kasuwunaken wursita aji saking panjenenganipun Bapa “H”
mligi kaparingaken dhateng putra penganten.
(6) Wondene minangka pratandha paripurnaning pahargyan prasaja ing mangke hambok
bilih
badhe
kapungkasi
saksampunipun wonten pratandha
saking kulawarga minangka paran para.
Para rawuh kakung sumawana putri ingkang tansah kinurmatan,
makaten menggah urut reroncening tata upacara pahargyan
prasaja ing ri kalenggahan punika. Mila
awit saking punika mugi
wontena suka
lilaning panggalih
kasuwun para
rawuh
tansah lelenggahan kanthi mardu mardikaning panggalih sarwi paring puja hastawa
puji hastuti
saengga
paripurnaning pahargyan
prasaja ing
dinten kalenggahan punika.
Para rawuh
saha para lenggah, jumbuh
kaliyan urut
reroncening tata upacara
ingkang ugi
karana
sampun
paripurna risang pinanganten
sarimbit anggenya hangadi salira mulas wadana, keparenging sedya
sri atmaja temanten kekalih
badhe hamarak sowan wonten ngarsa panjenengan sadaya lenggah wonten ing sasana
rinengga.
Wondene jengkaring temanten sarimbit saking sasana busana kakanthi
panjenenganipun Ibu X ingkang sampun samekta ing gati, murih rahayuning sedya kasumanggakaken dhumateng para - para ingkang piniji.
Jengkaring temanten
sarimbit
saking sasana busana binarung ungeling gendhing
ingkang jumbuh kaliyan
suasana sowaning pinanganten.
Nuwun sumangga.
Para
tamu
kakung sumawana putri ingkang minulya, paripurna
lampahing
tata upacara sowaning risang penanganten, katitik putra kekalih sampun lenggah jajar
kanthi kawistara suka rena kaampingi kekalih
Bapa saha Ibunipun ing sasana rinengga. Suwasana menika mracihnani
bilih laksitaning adicara sampun tinarbuka.
Anamung murih
lampahing adicara ing titi
wanci menika wiwit purwa,
madya dumugi wasananing
pepanggihan tansah winantu ing
karaharjan nir ing sambekala,
iba saenipun ing
ri kalenggahan punika kita
tansah ndhedhepe wonten Ngarsanipun Gusti Allah SWT kanthi sareng-sareng
ngunjukaken pandonga. Ingkeng menika,
sumangga
kita ndedonga kanthi
nenuwun lan
nyenyuwun wonten ngarsanipun Gusti Allah SWT karana maos lafal Basmallah, kula dherekaken.
….Bismillaahirrahmaanirrahiim.
Ndungkap adicara ingkang
angka
kalih,
nun inggih
waosan
Kalamullah,
ingkang badhe kasarirani dening
sedherek … Anamung
keparenga sakderengipun, kasuwun dhumateng
sagung
para
lenggah mugi
kepareng hamidhangetaken saha
ngraosaken dumugi lebeting manah suraosing Kalam Illahi minangka pandam saha pandoming tumrap ummat manungsa, kanthi
kesdu munggel pangandikan
sawetawis. Sakdereng lan saksampunipun kaaturaken agunging panuwun. Para
lenggah kakung sumawana putri, adicara ingkang angka kalih nun inggih Waosan
Kalam Illahi kasumanggakaken dhumateng
sedherek
……………. Sumangga.
Paripurna waosan Kalam Ilahi, ingkang saestu ndadosaken tentreming manah kula
lan panjenengan sedaya,
saengga
hanambah ayom
lan
ayeming
suwasana pahargyan prasaja ing ri kalenggahan
punika.
Para rawuh ingkang tansah sinuba ing pakurmatan, tumapak
titi laksana adicara
ingkang angka tiga, atur pambagyaharja saking panjenenganipun Bapa A sekaliyan ingkang hamengku gati.
Anamung, awit keparengipun Bapa A sekaliyan, atur
pambagyaharja kasuwunaken dhateng sulih sariranipun, nun inggih Bapa “D”. Dhumateng Bapa “D” kula sumanggakaken, saha mugi kepareng Bapa A sekalian kasuwun lengser
sawetawis saking palenggahan,
saperlu jumeneng
hanjajari Bapa
“D”.
Sumangga.
Sampun cetha lan trawaca atur
pambagyaharja saking Bapa A sekaliyan ingkang
lumantar Bapa “D”. Ingkang menika, minangkani kepareng saha panuwunipun Bapa
A sekaliyan, titi laksitaning adicara badhe kasigeg sawetawis. Tumunten para putra
badhe sowan hangaturaken boja
krami katur
dhumateng sagung
para lenggah. Awit saking menika, kasuwun dhumateng para tamu kakung sumawana putri ingkang
sampun kaaturan unjukan sarta lampiran, kasuwun tumunten hanyekecakaken ngunjuk saha ndhahar kanthi merdu merdikaning penggalih.
Para lenggah ingkang tansah kinurmatan, kangge ngregengaken suwasana sarta pinangka sarana panglaras para lenggah anggenipun
ngunjuk sarta dhahar, badhe kaaturaken
pasugatan hiburan saking kulawarga
ageng
Paguyuban Rebana Kembang Setaman
saking Pedukuhan Sanga, Karang. Wondene lampahing wekdal sumene
sawetawis kaaturaken dhumateng Bapa Wiji Naryana saha Bapa Sudarsa
minangka pangesuhing Paguyuban Rebana Kembang Setaman.
Dhumateng
para lenggah, kaaturaken sugeng
midhangetaken, sugeng nglaras
sinambi imbal wacana.
Sumangga.
Sagung para
lenggah
kakung sumawana putri
ingkang tansah sinuba ing pakurmatan. Nyuwun lumunturing sih samodra pangaksami, keparenga wekdal
sumene kula suwun kinarya hanglajengaken lampahing adicara.
Tumapak ing
titilaksana
adicara
ingkang angka
sekawan, kasuwun paringipun tanggap sabda saking panjenenganipun Bapa B sekaliyan ingkang badhe dipunsalirani dening panjenenganipun Bapa
“C” minangka talanging pangandika Bapa B sekaliyan. Dhumateng panjenenganipun
Bapa “C” kula sumanggaaken, saha
kasuwun keparenga Bapa B sekaliyan garwa
angampingi jumenengipun Bapa
“C” sadangunipun paring tanggap sabda.
Sumangga.
Saestu wijang wijiling pangandika panjenenganipun Bapa “C” minangka talanging
basa
Bapa B sekaliyan, gya tinampi
panjenenganipun Bp “E”
minangka sulih sarira
panjenenganipun Bp A sekaliyan. Ing wasana wekdal kasumanggakaken.
Para pinisepuh saha para lenggah ingkang kinurmatan. Ndungkap adicara ingkang angka gangsal, paringipun wursitawara ingkang mirunggan kaparingaken dhateng putra pinanganten sarimbit lumeberipun dhumateng para
lenggah. Sabdatama saha
wursita aji kasuwunaken dhumateng
panjenenganipun Bapa “H”. Wusana, wekdal sacekapipun kula aturaken. Sumangga.
Awit namining
sedaya kulawarga, ngaturaken agunging panuwun dhumateng Bapa “H” ingkang sampun paring sabdatama dhumateng risang pinanganten sarimbit. Ing
pangajab, sadaya pangandika sageta tinuladha
dening putra
pinanganten, saengga putra kekalih
anggennya gesang bebrayan tansaha manggih bagya mulya samenika
dumugi saklami-laminipun.
Aamiin.
Para tamu kakung sumawana putri ingkang
satuhu kinurmatan. Purnaning
adicara
sabdatama, tumunten wekdal badhe kasigeg lan
kasumenekaken sawetawis, kinarya
kangge paring wekdal dhumateng para putra
ingkang badhe hangaturaken pasugatan saklajengipun katur para lenggah.
Wekdal menika badhe kula aturaken dhumateng Bapa Wiji Naryana saha Bapa
Sudarsa saperlu ngregengaken suwasana kanthi ungeling lelagon saking
Paguyuban
Rebana Kembang Setaman.
Dhumateng para lenggah, mugi
kasekecakna angacarani ngunjuk saha dhahar sinambi midhangetaken pasugatan lelagon rebana Paguyuban Kembang
Setaman. Sumangga.
Wahyaning
mangsakala wus ndungkap paripurnaning adicara, jumbuh kaliyan
urut reroncening
adicara: purwa, madya, wasana sampun kalampahan kaleksanakaken
dening
para
kulawangsa, kanthi wilujeng kalis ing rubeda nir ing sambekala. Ingkang menika, minangka pratandha
paripurnaning adicara, sumangga sareng-sareng kula dherekaken ngaturaken puja-puji
syukur
dhateng Gusti Ingkang Murbeng
Dumados, inggih
awit sedaya kamirahanipun sampun paring rahmat
saengga pahargyan prasaja menika tansah winantu karaharjan.
Minangka pratandha syukur, sumangga sareng-sareng maos lafal Hamdallah, kula
dherekaken. …. Alhamdulillahirabbil’aalamiin.
Salajengipun kasuwun panjenenganipun Ibu X saha
para
ingkang piniji,
keparenga hanjengkaraken putra temanten sarimbit saha Bapa ibu kekalihipun tumuju wiwaraning wisma pawiwahan, saperlu hanguntapaken konduring para tamu saha nyuwun tambahing berkah pangestu.
Kanthi mekaten pratandha pawiwahan prasaja
ing
dinten kalenggahan punika sampun paripurna, sinartan sesanti jaya-jaya
wijayanti, mugi rahayuha ingkang
samya ginayuh. Jengkaring
putra temanten
sarimbit binarung ungeling Ladrang Gleyong laras pelog pathet
nem.
Paripurnaning pahargyan prasaja ing ri kalenggahan punika, lumantar pangendhaliwara sepisan malih panjenenganipun Bapa A sekaliyan ngaturaken
gunging panuwun saha hambok bilih anggenipun hanampi menggah rawuh
panjenengan sami, wonten kuciwaning bojakrami, wonten aruh ingkang kirang wanuh, wonten lungguh ingkang
kirang mungguh, mawantu-wantu ingkang hamengku
gati
nyuwun lumunturing sih samodra pangaksami.
Semanten ugi, kawula minangka pangendaliwara, hambok bilih
wonten gunyak-gunyuking wicara miwah kiranging subasita ingkang singular ing reh tata krama, jenang sela wader pari sesonderan, apuranta menawi lepat atur kawula.
Wassalaamu’alaikum
warahmatullaahi wabarakaatuhu.
B. WEDHARING PURWAKANTHI SAJRONE RANTAMAN PRANATACARA
Ing alam bebrayan Jawa
purwakanthi ora mung tinemu sajroning kasusastran tulis nanging uga ing sastra lisan, basa lisan, tembang-tembang utawa gendhing
Jawa. Tuladhane
kang
tinemu ing
basa
lisan, asring digunakake
dening
para
pranatacara
ing tradhisi-tradhisi Jawa. Upamane ing
tradhisi
mantu,
ing pambagya
harja. Petugas MC bisa milih tetembungan
kang ngemu kaendahan, awujud
purwakanthi. Purwakanthi guru swara, guru sastra, lan lumaksita kaangge bebarengan. Tuladha:
Nuwun para sepuh, tuwin para sesepuh, ingkang
dahat pinundhi-pundhi, para
priyagung kakung
miwah
putri, ingkang satuhu
pantes
sinudarsana. Para
rawuh ingkang sampun kapareng rawuh,
ingkang bagya minulya (Hariwijaya,
2005:178).
Ing pethikan
atur pangandikane pranatacara kasebut ngemu purwakanthi guru swara, yaiku tembung-tembung kang ngemu swara /u/. Tembung nuwun, sepuh, sesepuh,
pinundhi-pundhi,
priyagung, kakung, putri, satuhu,
sampun, rawuh lan
minulya. Purwakanthi guru sastra, tinemu tembung-tembung kang nggunakake
konsonan /p/, ing
tembung: para, sepuh, sesepuh, pinundhi-pundhi, priyagung, putri
pantes, sampun, lan kapareng. Tembung-tembung
kang ngemu konsonan /s/,
tembung-tembung: sepuh, sesepuh,
satuhu, pantes sinudarsana, lan
sampun.
Konsonan /h/, sepuh, sesepuh dahat, miwah, satuhu, lan rawuh. Uga aksara/ng/, ing
tembung priyagung, kakung, ingkang, lan kapareng. Dene purwakanthi lumaksita,
tinemu ing frasa kanthi mbaleni tembung /para/.
Tuladha liyane, ing pungkasaning atur adicara midadareni lan
tebus kembar
mayang. pranatacara minangka pratandha yen adicara wis purna utawa rampung.
Pethikane ing ngisor iki:
Para tamu ingkang sutresna, purwa,
madya, wasana tumapaking karya ing
dalu menika sampun kalampahan kanthi
rancak kebak ing karaharjan. Kula minangka sesulih panjenenganipun Bapak Hadi Sasangka
sarimbit, menapa dene sagung kulawarga, ngaturaken panuwun ingkang
tanpa pepindhan ing
ngarsa
panjenengan, inggih awit saking sampun kapareng hanjenengi tata
upacara midadareni ing dalu menika.
Para rawuh, Panjenenganipun Bapak
Hadi Sasangka, ..... (Suwarno, 1998:70)
Pethikan adicara panutup ing adicara midadareni kasebut, ngemu purwakanthi guru swara, guru sastra, lan lumaksita. Purwakanthi guru swara kanthi mbaleni aksara swara /a/ ing tembung purwa madyawasana tumapaking karya ing
dalu
punika. Kalampahan kanthi rancak kebak karaharjan. Purwakanthi guru sastra ing tembung sesulih,
sasangka sarimbit, saking sampun kapareng tanpa pepindhan,
panjenengan, hanjenengi para, purwa, tumapak, sampun, kalampahan,
panjenenganipun
bapak, menapa panuwun, tanpa pepindhan, kapareng lan upacara. Tembung tembung kasebut
ngemu konsonan /s/, /p/, /k/, lan /ng/ kang dibolan- baleni.
Purwakanthi lumaksita tinemu ing tembung: Bapak Hadi Sasangka,
panjenengan, panjenenganipun, lan
hanjenengi.
DAFTAR PUSTAKA
Pringgadigda, Suwarna. 1998. Gita
Wicara Jawi.
Yogyakarta.
Penerbit Kanisus.
Sastro Utomo, Sutrisno. 2005. Upacara Daur Hidup Adat Jawa. Semarang. Effhar &
dahara Prize.
Sumber Internet:
(1) http://jihankismi.blogspot.com/2013/12/basa-rinengga-kanggo-pepaes-
sastra.html, diakses tanggal 24 Agustus
2014
(2) http://www.kawuryan.com/?p=335, diakses tanggal 24 Agustus
2014
(3) (trah-atmosukartan-solo.blogspot.com/.../mc-pranatacara-pranata-ad... diakses tanggal 6 Juli
2016):.
(4) ithinkeducation.blogspot.com/.../bedane-pranatacara-lan-pamedhar
h=657&source=... Diakses tgl 14 Juli 2016
0 komentar:
Posting Komentar